Ile czasu jest ważna recepta na antybiotyk?
Recepta na antybiotyk to dokument medyczny – tak samo, jak każda inna recepta wystawiana w poradni POZ, gabinecie lekarza specjalisty lub w ramach konsultacji zdalnej.
Antybiotyki nie są jedyną grupą leków, do których wykupienia niezbędna jest recepta. Wyróżniają się jednak jedną cechą – mają skrócony termin realizacji. Od 18 kwietnia 2018 r. obowiązuje przepis, który precyzuje czas, w jakim pacjent może zrealizować dokument wystawiony przez lekarza – zgodnie z tym przepisem recepta na antybiotyk jest ważna tylko 7 dni od daty wystawienia.
Tydzień – tyle wynosi czas, jaki pacjent ma na realizację recepty na produkty lecznicze zawierające antybiotyki do stosowania wewnętrznego (doustnego lub dożylnego). Po tym terminie farmaceuta nie wyda leku – nawet jeśli opakowanie figuruje w bazie apteki.
W wyjątkowych przypadkach lekarz może nanieść na dokumencie inną datę realizacji – odroczyć początek terapii, zaordynować kurację na 120 dni lub wystawić receptę ważną przez 365 dni od daty konsultacji. Taką możliwość specjaliści wykorzystują w przypadkach, w których planowana jest długoterminowa terapia (m.in. u pacjentów chorujących przewlekle) – nie dotyczy to jednak antybiotyków. W przypadku tej grupy leków termin jest nieprzekraczalny – 7 dni od daty wystawienia recepty, bez względu na formę (elektroniczną lub papierową), dawkowanie czy rodzaj preparatu.
Skrócenie terminu realizacji nie jest przypadkowe. Antybiotyki są lekami, których działanie zależy od wielu zmiennych – w tym od momentu podania, etapu infekcji i aktualnego stanu zdrowia pacjenta. Jeśli lek zostanie wykupiony z opóźnieniem i zastosowany w innej sytuacji niż ta, w której był przepisany, ryzyko błędnej antybiotykoterapii rośnie. Co więcej, przepisanie konkretnego antybiotyku opiera się na rozpoznaniu, przeprowadzonym wywiadzie medycznym i ocenie ryzyka oporności bakterii. Wspomniane prawdopodobieństwo zmienności tych parametrów tłumaczy, dlaczego recepta (lub e-recepta) na antybiotyk traci ważność szybciej niż inne.
Warto podkreślić, że mowa wyłącznie o antybiotykach do stosowania doustnego (wewnętrznego). W przypadku produktów do stosowania zewnętrznego – np. kropli do oczu, maści, kremów czy aerozoli – obowiązuje standardowa data ważności (30 dni od daty wystawienia), o ile lekarz nie wskazał inaczej.
Ile ważna jest e-recepta na antybiotyk dla dzieci?
Czy e-recepta na antybiotyk dla dziecka może mieć inny termin ważności niż standardowe 7 dni? Przepisy nie przewidują różnicowania ważności e-recept w zależności od wieku pacjenta.
Jeśli lekarz przepisał dziecku antybiotyk do przyjmowania wewnętrznego niezależnie od jego wieku, termin realizacji pozostaje taki sam jak dla osoby dorosłej. Recepta ważna jest 7 dni od jej wystawienia. Po tym czasie kod recepty widniejący w systemie może pozostać aktywny, ale farmaceuta nie będzie miał podstaw do wydania leku.
Czy dostanę antybiotyk podczas konsultacji lekarskiej przez internet?
Obowiązujące przepisy nie zakazują wystawiania recept na antybiotyk w trakcie zdalnej konsultacji – warunkiem jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu i udokumentowanie konieczności zaordynowania terapii przeciwdrobnoustrojowej. Lekarz musi mieć jednak pewność, że objawy wskazują na zakażenie bakteryjne, a pacjent nie znajduje się w stanie, który wymaga badania fizykalnego (stacjonarnej wizyty w gabinecie).
W systemie teleinformatycznym lekarz ma obowiązek wpisać dane dotyczące rozpoznania, zaleceń oraz dawkowania. Wystawienie recepty na antybiotyk bez przeprowadzenia wywiadu – np. wyłącznie na żądanie pacjenta – stanowi naruszenie przepisów prawa medycznego i może wiązać się z odpowiedzialnością zawodową.
Decyzja o wystawieniu recepty zawsze zależy od oceny lekarza – bez względu na to, czy wizyta odbywa się w formie stacjonarnej, telefonicznej czy wideo-konsultacji. Pacjent, który zgłasza się po e-receptę online na antybiotyk, musi liczyć się z tym, że lekarz odmówi wystawienia dokumentu, jeśli nie będzie widział wskazań do rozpoczęcia antybiotykoterapii.
Przykłady antybiotyków
Na jakie antybiotyki lekarze najczęściej wystawiają recepty w formie elektronicznej / papierowej?
Amoksycylina – półsyntetyczna penicylina, lek stosowany w zakażeniach górnych dróg oddechowych i zakażeniach u dzieci:
Amoksycylina z kwasem klawulanowym – preparat o szerokim spektrum działania, często używany w leczeniu zakażeń zatok, ucha środkowego, oskrzeli:
- Augmentin,
- Amoksiklav,
- Taromentin,
- Polamoklav.
Cefuroksym – antybiotyk beta-laktamowy z grupy cefalosporyn, podawany w zakażeniach bakteryjnych gardła i migdałków:
Azytromycyna – makrolid wykorzystywany w leczeniu zakażeń dróg oddechowych, skóry i tkanek miękkich:
Klarytromycyna – stosowana w infekcjach bakteryjnych dolnych dróg oddechowych oraz w zakażeniach Helicobacter pylori:
- Klacid,
- Fromilid,
- Klabax,
- Klabion.
Klindamycyna – antybiotyk linkozamidowy, wskazany w leczeniu zakażeń tkanek miękkich oraz zakażeń stomatologicznych:
- Dalacin C,
- Clindamycin-MIP,
- Klimicin.
Ciprofloksacyna – fluorochinolon o działaniu bakteriobójczym, stosowany w zakażeniach układu moczowego i przewodu pokarmowego:
Kto może wystawić receptę na antybiotyk?
Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym, receptę na antybiotyk może wypisać każda osoba, która ma prawo wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki lub położnej – o ile ma uprawnienia do ordynowania leków.
Z czego wynikają i z czym się wiążą uprawnienia do wypisywania recept? Dana osoba może samodzielnie przepisywać określone substancje lecznicze lub wyroby medyczne – zgodnie z zakresem kompetencji wynikającym z ukończonego kierunku studiów, aktualnej specjalizacji, a także obowiązujących przepisów i rozporządzeń Ministra Zdrowia. Zakres uprawnień pielęgniarek i położnych jest węższy niż w przypadku lekarzy – uwzględnia tylko wybrane leki i sytuacje kliniczne.
Od 1 stycznia 2020 r. obowiązuje pełna cyfryzacja systemu przepisywania leków – papierowe wersje dokumentów zostały zastąpione receptami elektronicznymi. Wyjątkami są sytuacje, w których dochodzi do braku dostępu do systemu informatycznego. Wtedy możliwe jest wystawienie recepty papierowej – na odpowiednim druku i z ręcznym podpisem.
Jak zrealizować receptę na antybiotyk?
Jeśli pacjent uzyskał e-receptę na antybiotyk, może ją zrealizować w dowolnej aptece. Konieczne jest podanie numeru PESEL oraz czterocyfrowego kodu dostępu. Dane można znaleźć w wiadomości SMS, mailu lub na koncie IKP (Internetowe Konto Pacjenta).
- Elektroniczny dokument wystawiony na produkty lecznicze można pobrać w formie pliku pdf z e-receptą, a następnie wydrukować lub przechowywać na swoim telefonie (urządzeniu mobilnym).
- W przypadku recepty w tradycyjnej formie pacjent może ją zrealizować jedynie na podstawie oryginału dokumentu – skan lub zdjęcie nie stanowią wystarczającej podstawy do uzyskania możliwości wykupienia przepisanego leku.
W aptece farmaceuta ma prawo zweryfikować, czy recepta została wystawiona poprawnie, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Recepty w tradycyjnej formie muszą zawierać dane pacjenta, informacje o przepisywanym leku, pieczątkę i podpis osoby wystawiającej.
Czy można kupić antybiotyk bez recepty?
Nie – wydanie antybiotyku zawsze musi być poprzedzone konsultacją lekarską i wystawieniem recepty. Zakup leków na receptę bez posiadania odpowiedniego dokumentu – przez internet lub za pośrednictwem innych kanałów sprzedaży – jest nielegalny. Pacjent, który zdecyduje się na taki krok, naraża swoje zdrowie. Preparat może być nieoryginalny, przeterminowany lub nie zawierać deklarowanej substancji czynnej.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania o antybiotyk na receptę
Ile czasu jest ważna recepta na antybiotyk?
Ważność recepty na antybiotyk wynosi tydzień. Termin realizacji nie może przekroczyć 7 dni od naniesionej daty realizacji. Inne leki można wykupić w ciągu 30 dni od wystawienia lub daty realizacji „od dnia” (zgodnie z zaleceniami lekarza).
Czy lekarz widzi, że nie wykupiłam recepty?
Tak. Lekarz, który ma dostęp do systemu teleinformatycznego, widzi status realizacji recepty i wie, czy pacjent wykupił przepisany preparat. System e-zdrowie rejestruje datę wydania leku.
Recepta na antybiotyk przez internet – czy można ją uzyskać?
Tak. W trakcie e-konsultacji można uzyskać receptę także w przypadku antybiotyku. W uzasadnionych sytuacjach może zaistnieć konieczność udania się do lekarza w trybie stacjonarnym.
Bibliografia
- Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 kwietnia 2024 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo farmaceutyczne (Dz.U. 2024 poz. 686). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20240000686/U/D20240686Lj.pdf
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 grudnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie recept (Dz.U. 2019 poz. 2395). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190002395.
- Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 6 lutego 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie recept (Dz.U. 2023 poz. 487). https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000487.
- Mroczkowska, A., Pawlik, K., Bysiek, J., Hryniewicz, W., Skoczyńska, A. (2024). Monitorowanie zużycia antybiotyków w lecznictwie otwartym za rok 2023. Warszawa: Ministerstwo Zdrowia. Pobrane z: https://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads/2025/01/Raport-NPZ-4.1-Konsumpcja-otwarte-2023_2024_12_20.pdf.
- Mroczkowska, A., Pawlik, K., Bysiek, J., Hryniewicz, W., Skoczyńska, A. (2024). Monitorowanie zużycia antybiotyków w lecznictwie zamkniętym za rok 2023. Pobrane z: https://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads/2025/01/Raport-NPZ-4.2-Konsumpcja-zamkniete-2023_2025_01_07.pdf.
- Żabicka, D., Grzegorczyk, M. (2022). Oporność na antybiotyki. Biuletyn informacyjny nr 2/2022. Warszawa: Narodowy Instytut Leków. Pobrane z: https://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads/Biuletyn/Biuletyn-Informacyjny-2_2022.pdf.
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 kwietnia 1950 r. w sprawie wyrobu i obrotu antybiotyków (Dz.U.1950.20.177). Pobrane z: https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/wyrob-i-obrot-antybiotykow-16780997.
