Leki rozpuszczające kamienie żółciowe na kamicę pęcherzyka żółciowego

Leczenie kamieni żółciowych

Tworzenie się kamieni żółciowych wynika z zaburzeń metabolizmu cholesterolu i kwasów żółciowych. Zwiększenie produkcji cholesterolu, zmniejszenie wydzielania kwasów żółciowych oraz zaburzenia wchłaniania kwasów żółciowych w jelitach sprzyjają powstawaniu złogów wewnątrz pęcherzyka żółciowego.

Objawem kamicy żółciowej może być ostry ból po tłustym posiłku, wzdęcia, nudności, wymioty, a w bardziej zaawansowanych przypadkach także przewlekłe zapalenie pęcherzyka żółciowego.

Grupy leków stosowanych w leczeniu kamicy pęcherzyka żółciowego

Leczenie farmakologiczne kamicy żółciowej opiera się na kilku grupach leków. Dzieli się je na:

• preparaty na bazie kwasów żółciowych – zmniejszają wydzielanie własnych kwasów żółciowych oraz redukują stężenie trójglicerydów we krwi – w ten sposób wspomagają stopniowe rozpuszczanie złogów w pęcherzyku żółciowym;
• leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – stosuje się w przypadku bólu brzucha oraz zapalenia dróg żółciowych;
• leki rozkurczowe – papawerynę lub hioscynę (leki na receptę) wykorzystuje się w celu zmniejszenia skurczów pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Preparaty rozkurczowe dostępne bez recepty stosuje się w łagodniejszych przypadkach;
• preparaty żółciopędne – ułatwiają odpływ żółci i w ten sposób przyczyniają się do ograniczenia powstawania kamieni żółciowych oraz złagodzenia objawów kamicy.

W razie nieskuteczności terapii farmakologicznej konieczne może być leczenie chirurgiczne (np. usunięcie pęcherzyka laparoskopowo). W ostrym zapaleniu pęcherzyka żółciowego lub kamicy przewodowej niezbędna może być natychmiastowa interwencja.

Leki na bazie kwasów żółciowych – główna metoda farmakologicznego rozpuszczania kamieni w woreczku żółciowym

Farmakologiczne leczenie kamicy żółciowej polega na stosowaniu preparatów, które zawierają kwasy żółciowe. Substancje zawarte w lekach na drodze różnych mechanizmów działania modyfikują skład żółci i ułatwiają stopniowe rozpuszczanie kamieni cholesterolowych.

Ten rodzaj terapii stosowany jest przede wszystkim w przypadku:

• pacjentów z bezobjawową postacią kamieni żółciowych,
• chorych, którzy nie kwalifikują się do zabiegu chirurgicznego lub z różnych przyczyn wolą uniknąć interwencji operacyjnej,
• zespołu po cholecystektomii (operacji usunięcia pęcherzyka żółciowego).

Za warunki możliwości podjęcia leczenia tabletkami na rozpuszczenie kamieni żółciowych uznaje się czynnościową sprawność pęcherzyka żółciowego, odpowiedni skład złogów (leki na bazie kwasów żółciowych działają wyłącznie na kamienie o wysokiej zawartości cholesterolu, które równocześnie nie składają się z dużej ilości soli wapnia czy bilirubiny) oraz odpowiednią wielkość kamieni.

Jak działają leki na kamienie żółciowe rozpuszczające złogi?

Farmakoterapia kamicy żółciowej wykorzystuje substancje, które wpływają na skład żółci oraz procesy związane z metabolizmem cholesterolu w wątrobie. W tej grupie znajdują się przede wszystkim te preparaty, które zawierają kwas ursodeoksycholowy (UDCA).

Kwas ursodeoksycholowy (UDCA) – to związek zaliczany do hydrofilnych kwasów żółciowych, który występuje naturalnie w niewielkich ilościach w ludzkiej żółci. Wykazuje zdolność do redukcji zawartości cholesterolu w żółci oraz stabilizacji miceli (właściwości sprzyjają rozpuszczaniu złogów cholesterolowych). Dodatkowo działa ochronnie na hepatocyty (hamuje apoptozę stymulowaną przez inne kwasy żółciowe) i wspiera procesy regeneracyjne wątroby.

Substancja zmniejsza syntezę cholesterolu w wątrobie poprzez hamowanie aktywności enzymów odpowiedzialnych za jego produkcję. Mniejsza ilość tego związku w żółci obniża ryzyko wytrącania się złogów oraz sprzyja stopniowemu rozpuszczaniu istniejących kamieni cholesterolowych.

Preparaty zawierające UDCA dostępne w Polsce:

• Ursocam,
• Ursofalk,
• Ursopol,
• Ursosan.

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – łagodzenie objawów kamieni w woreczku żółciowym

Kamica żółciowa często przebiega bezobjawowo, ale u wielu pacjentów dochodzi do okresowych napadów bólu, nazywanych atakiem kolki żółciowej. Ból pojawia się zazwyczaj po spożyciu tłustych posiłków i może promieniować do pleców lub prawego barku. Objawy związane są z utrudnionym odpływem żółci, napięciem mięśni gładkich w obrębie pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych oraz stanem zapalnym rozwijającym się w odpowiedzi na drażnienie błony śluzowej. W takich sytuacjach stosuje się farmakoterapię objawową, której celem jest ograniczenie bólu, zmniejszenie skurczu dróg żółciowych oraz redukcja stanu zapalnego.

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)

Wśród niesteroidowych leków przeciwzapalnych wyróżnia się:

• diklofenak (Diclomax),
• ibuprofen (Ibuprom, Nurofen),
• ketoprofen (Ketonal),
• indometacynę (Metindol Retard).

Działają poprzez hamowanie enzymów cyklooksygenazy (COX-1 i COX-2), które uczestniczą w produkcji prostaglandyn – mediatorów stanu zapalnego i bólu. Zmniejszają nasilenie stanu zapalnego w ścianie pęcherzyka żółciowego oraz ograniczają napięcie mięśni gładkich i w ten sposób ułatwiają odpływ żółci.

Paracetamol

Paracetamol ma właściwości przeciwbólowe, ale nie wykazuje silnego działania przeciwzapalnego. Jest zalecany osobom, które nie mogą przyjmować NLPZ (na przykład pacjentom z chorobą wrzodową żołądka lub zwiększonym ryzykiem krwawień). Mechanizm wpływu leku opiera się na hamowaniu syntezy prostaglandyn w ośrodkowym układzie nerwowym, czego efektem jest zmniejszenie odczuwania bólu. W kamicy żółciowej paracetamol może być stosowany w przypadkach łagodniejszych dolegliwości, ale jego skuteczność jest niższa niż NLPZ w sytuacjach, gdy występuje ostry stan zapalny.

Metamizol

Najbardziej znany lek z metamizolem to Pyralgina.

Wykazuje działanie przeciwbólowe i rozkurczowe. Jest szczególnie przydatny w łagodzeniu kolki żółciowej. Wpływa na mięśnie gładkie dróg żółciowych, zmniejsza ich napięcie, ułatwia odpływ żółci i redukuje ból. W ostrych przypadkach stosuje się podanie dożylne lub domięśniowe, w celu uzyskania szybszego działania niż przy podaniu doustnym. Stosowanie metamizolu wymaga ostrożności, ponieważ może wywoływać działania niepożądane związane z układem krwiotwórczym.

Leki rozkurczowe – stosowane pomocniczo w kolce żółciowej

Kolka żółciowa występuje, gdy skurcz pęcherzyka żółciowego lub zwieracza Oddiego utrudnia odpływ żółci. Napad bólowy ma charakter falowy, a dolegliwości mogą być związane z praktykowaną dietą i nasilać się po spożyciu tłustych posiłków. Napięcie mięśni gładkich w obrębie pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych prowadzi do wzrostu ciśnienia w pęcherzyku żółciowym i powoduje ból o dużym nasileniu.

Leki rozkurczowe zmniejszają skurcz mięśni gładkich (działają spazmolitycznie). W ten sposób pozwalają na przepływ żółci i przyczyniają się do złagodzenia dolegliwości.

Drotaweryna

Dostępne leki:

• No-Spa, 
• Drotafemme Forte,
• Metafen Rozkurczowy,
• Spastyna Max.

Mechanizm  działania substancji czynnej opiera się na hamowaniu enzymu fosfodiesterazy IV (PDE4). Jak w przypadku wszystkich leków rozkurczowych, prowadzi do zmniejszenia napięcia mięśni gładkich przewodu pokarmowego. W przeciwieństwie do leków cholinolitycznych nie wpływa na autonomiczny układ nerwowy, dzięki czemu nie wywołuje działań niepożądanych związanych z suchością błon śluzowych i tachykardią.

Hioscyna (butylobromek hioscyny)

Dostępne leki:

• Buscopan, 
• Scopolan. 

Wykazuje działanie spazmolityczne poprzez blokowanie receptorów muskarynowych. Wpływa na układ przywspółczulny. Powoduje zmniejszenie napięcia mięśni gładkich dróg żółciowych, przewodu pokarmowego oraz układu moczowego. Efekt rozkurczowy pojawia się szybko. U niektórych pacjentów może powodować przejściową suchość w ustach, a w większych dawkach prowadzić do przyspieszenia akcji serca.

Papaweryna

Dostępne leki:

• Papaverinum Hydrochloricum WZF (ampułki, roztwór przeznaczony do wstrzyknięcia),
• Krople Żołądkowe z Papaweryną (Herbapol). 

Działa bezpośrednio na mięśnie gładkie – hamuje enzymy fosfodiesterazy oraz wpływa na wewnątrzkomórkowe stężenie wapnia. W porównaniu do drotaweryny i hioscyny jej efekt rozkurczowy jest słabszy, dlatego rzadziej stosuje się ją w leczeniu kolki żółciowej. Podawana w większych dawkach może wywoływać działania niepożądane związane z obniżeniem ciśnienia krwi i zawrotami głowy.

Bibliografia

1. Boguszewska, A., & Kiersztan, A. (2023). Znaczenie kwasów żółciowych w terapii wybranych chorób. Postępy Biochemii, 69(4), 298-309.
2. Ceborska-Scheiterbauer, E. (2019). Kamica żółciowa-choroba naszych czasów. Przegląd Piekarski i Cukierniczy, 67(11).
3. Habior, A. (2011). Kwas ursodeoksycholowy w cholestatycznych chorobach wątroby—w jakich sytuacjach jest skuteczny?. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 3(2), 79-87.
4. Demidowicz, G., Lasota, N., Trąbka, N., Younes, M., Kowalczyk, K., Cichoń, K., … & Lambach, M. (2023). Cholelithiasis-current knowledge about one of the most common diseases of the digestive system. Journal of Education, Health and Sport, 38(1), 258-276.
5. Hartleb, M., Simon, K., Lipiński, M., Drobnik, J., Woroń, J., Rydzewska, G., & Mastalerz-Migas, A. (2017). Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ. Lekarz POZ, 3(4), 225-248.
6. Palka, M. M. (2017). Choroby wątroby i dróg. Lekarz POZ, 1, 13-16.
7. Hebanowska, A. (2010). Biosynteza kwasów żółciowych i jej regulacja* Bile acid biosynthesis and its regulation. Postepy Hig Med Dosw (Online), 64, 544-554.
8. Rawa-Gołębiewska, A. (2016). Kwas ursodeoksycholowy w leczeniu chorób wątroby. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 8(4), 131-141.
9. Kapszewicz, M., & Małecka-Wojciesko, E. (2021). Kamica pęcherzyka żółciowego-patofizjologia i postępowania. Gastroenterologia, (1).
10. Lipiński, P., Socha, P., & Jankowska, I. (2017). Co nowego w cholestazie–część 3. Wrodzone zaburzenia syntezy kwasów żółciowych. Pediatria Polska, 92(5), 567-574.
11. Rydzewska, G. Postępowanie w czynnościowych bólach brzucha w świetle aktualnych rekomendacji. Lekarz POZ, 9(1), 1-4.
12. Kowalczyk, E. (2024). Preferencje terapeutyczne lekarzy wobec pacjentów cierpiących na zaburzenia funkcjonowania dróg żółciowych. Gabinet Prywatny, 296(4), 30-34.
13. Kaczka, A., & Małecka-Panas, E. (2011). Bóle brzucha. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 7(1), 9-16.