Leki na zatoki – spray, aerozol, tabletki na ból i katar

Chore zatoki – przyczyny, objawy, leczenie

Zapalenie zatok to częsty problem zdrowotny, który może występować w wyniku infekcji o podłożu wirusowym, bakteryjnym lub alergii. Czynniki sprzyjające to m.in. niedrożność dróg oddechowych, kontakt z alergenami czy osłabiona odporność.

Leczenie zależy od przyczyny i nasilenia objawów – stosuje się środki obkurczające błonę śluzową nosa, mukolityki, a w przypadkach bakteryjnych antybiotyki. Wspomagająco można korzystać z preparatów na bazie wody morskiej oraz inhalacji.

Objawy zapalenia zatok i nosa

Jakie są pierwsze objawy zapalenia zatok?

• Uczucie ucisku lub bólu zatok – dyskomfort w okolicy czoła, nosa lub policzków.
• Zatkany nos (niedrożność zatok) z towarzyszącą wydzieliną z zatok o różnym zabarwieniu.
• Osłabienie węchu.
• Ból głowy i uczucie rozpierania nasilające się przy pochylaniu.
• Gorączka w przypadku infekcji bakteryjnej.
• Ogólne zmęczenie i dyskomfort w obrębie twarzy.

Leki na zatoki dla dzieci i dorosłych

W terapii problemów z zatokami wykorzystuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, które dobiera się w zależności od przyczyny objawów, nasilenia dolegliwości oraz wieku pacjenta. Leczenie zatok może uwzględniać stosowanie środków, które działają miejscowo lub ogólnoustrojowo, z których wyróżnia się te, których celem jest przywrócenie prawidłowego funkcjonowania nosa i zatok oraz takie, które mają uśmierzać nieprzyjemne objawy.

Leki stosowane w terapii zatok można podzielić na kilka kategorii w zależności od formy podania oraz mechanizmu działania.

Spraye i aerozole do nosa – sposób na udrażnianie zatkanego nosa

Preparaty w formie sprayów i aerozoli należą do najczęściej stosowanych środków w terapii objawowego zapalenia zatok. Ich działanie skupia się bezpośrednio na błonie śluzowej nosa i dzięki temu zapewnia szybkie efekty terapeutyczne. Wykorzystuje się je do redukcji obrzęku, poprawy drożności nosa oraz zmniejszenia uczucia niedrożności. Dzięki miejscowemu zastosowaniu działają szybko i dokładnie w obszarze, w którym występuje problem.

Preparaty często zawierają oksymetazolinę i ksylometazolinę – związki, które wykazują działanie wazokonstrykcyjne. Prowadzą do zwężenia naczyń krwionośnych w błonie śluzowej nosa. Efektem tego jest zmniejszenie obrzęku oraz poprawa przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Ich działanie rozpoczyna się już po kilku minutach od podania, a efekty mogą utrzymywać się od 6 do nawet 12 godzin, w zależności od konkretnego preparatu.

Regularne stosowanie sprayów zawierających substancje obkurczające naczynia krwionośne wymaga szczególnej ostrożności. Ich używanie przez okres dłuższy niż 7 dni może doprowadzić do wystąpienia polekowego nieżytu nosa (przewlekłego obrzęku śluzówki spowodowanego jej nadmierną stymulacją). Z tego powodu bez nadzoru lekarza należy unikać długotrwałego stosowania tego rodzaju preparatów – nawet jeśli spray na zatoki początkowo nie powoduje u nas żadnych nieprzyjemnych skutków ubocznych.

U dzieci i osób z wrażliwą śluzówką nosa zaleca się stosowanie sprayów z wodą morską, które nawilżają i regenerują błonę śluzową oraz pomagają usuwać patogeny i zanieczyszczenia.

Spray na zatoki – leki dostępne w aptekach

Leki na zatoki dostępne w aptekach w formie sprayów i substancje aktywne, które są w nich zawarte:

• Otrivin – ksylometazolina 0,05% (dla dzieci) lub 0,1% (dla dorosłych),
• Nasivin Classic – oksymetazolina 0,01% (dla niemowląt), 0,025% (dla dzieci) lub 0,05% (dla dorosłych),
• Afrin ND – oksymetazolina 0,05%,
• Xylometazolin Teva – ksylometazolina 0,05% (dla dzieci) lub 0,1% (dla dorosłych).

Spray do nosa – preparaty do płukania nosa na bazie wody morskiej

W przypadku dzieci oraz osób z wrażliwą śluzówką zaleca się stosowanie sprayów zawierających wodę morską. To leki bez recepty, które mają łagodne działanie nawilżające i oczyszczające. Dzięki obecności mikroelementów (m.in. sodu, magnez czy wapń) wspierają regenerację uszkodzonej błony śluzowej. Równocześnie pomagają usuwać drobnoustroje, alergeny i zanieczyszczenia oraz zalegającą wydzielinę. Płukanie nosa zmniejsza ryzyko infekcji wtórnych i przewlekłego zapalenia zatok.

Spraye z wodą morską dostępne są w dwóch wariantach:

• izotoniczne – łagodnie nawilżają śluzówkę, sprawdzają się w codziennym stosowaniu, szczególnie w okresie zwiększonej suchości powietrza;
• hipertoniczne – wspierają redukcję obrzęku błony śluzowej nosa i zatok dzięki różnicy stężeń osmotycznych. Ich działanie poprawia drożność nosa na drodze „wyciągania” płynów z obrzękniętych tkanek.

Preparaty do płukania zatok dostępne w aptekach

Preparat na bazie wody morskiej do płukania nosa i zatok przynosowych:

• Marimer,
• Quixx,
• Rhinomer,
• Physiomer,
• Aqua Maris.

Tabletki i kapsułki – skuteczne leki na zatoki

Preparaty doustne znajdują zastosowanie w leczeniu objawów zapalenia zatok o umiarkowanym lub nasilonym przebiegu. Ze względu na działanie ogólnoustrojowe, ich stosowanie może być pomocne przy zapaleniu zatok i zwalczaniu objawów, które dotykają górne drogi oddechowe oraz w łagodzeniu dolegliwości bólowych, stanów zapalnych i ogólnych objawów infekcji.

Tabletki oraz kapsułki często zawierają substancje o zróżnicowanym działaniu, które wzajemnie się uzupełniają i poprawiają skuteczność terapii. Leki dostępne bez recepty w swoich składach najczęściej zawierają:

• ibuprofen – należy do niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Preparaty, w których się znajduje, działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo oraz przeciwgorączkowo. Jest przydatny w sytuacjach, gdy zapalenie zatok powoduje ból głowy, ucisk w okolicach czoła lub gorączkę. Blokuje enzym cyklooksygenazę (COX) i zmniejsza produkcję prostaglandyn – związków odpowiedzialnych za proces zapalny;
• pseudoefedryna – stymuluje rreceptory adrenergiczne w błonie śluzowej nosa i prowadzi do obkurczenia naczyń krwionośnych. Zmniejsza obrzęk i poprawia przepływ powietrza przez drogi oddechowe. Działa pobudzająco na układ nerwowy i może zwiększać uczucie energii w czasie infekcji.

Leki doustne są szczególnie przydatne w sytuacjach, gdy objawy zapalenia zatok wykraczają poza lokalne dolegliwości w obrębie nosa. Są pomocne przy:

• bólach głowy lub ucisku w okolicy czoła i policzków (zatok przynosowych),
• gorączce, której obecność wynika ze stanu zapalnego,
• zatkaniu nosa, zmniejszeniu drożności nosa, trudności z oddychaniem,
• bólu gardła, który może towarzyszyć infekcji zatok.

Warto zaznaczyć, że preparaty doustne mogą być stosowane u dzieci i dorosłych, ale dawkowanie zawsze należy dostosować do wieku, masy ciała oraz stanu zdrowia pacjenta. W przypadku dzieci młodszych niż 12 lat zaleca się korzystanie z produktów przeznaczonych specjalnie dla małych pacjentów, które mają odpowiednio niższe dawki substancji czynnych.

Leki doustne powinny być stosowane zgodnie z zaleceniami lekarza lub informacją na ulotce. Zwykle zaleca się krótkotrwałe stosowanie – od 3 do 5 dni – w celu złagodzenia objawów ostrego zapalenia zatok.

W przypadku dzieci, które mogą mieć trudności z połykaniem tabletek, preparaty na zatoki dostępne są w postaci zawiesin doustnych lub saszetek z granulatem do sporządzania roztworu.

Doustne kapsułki i tabletki na zatoki

Skuteczne leki na zatoki dostępne w aptekach:

• Ibuprom Zatoki – ibuprofen 200 mg + pseudoefedryna 30 mg,
• Sudafed – pseudoefedryna 60 mg,
• Gripex Zatoki – paracetamol 325 mg + pseudoefedryna 30 mg + dekstrometorfan 10 mg,
• Nurofen Zatoki – ibuprofen 200 mg + pseudoefedryna 30 mg,
• Actifed – pseudoefedryna 60 mg + triprolidyna 2,5 mg,

Preparaty na zatoki – leki mukolityczne

Mukolityki są stosowane w terapii zapalenia zatok, szczególnie w przypadkach, gdy dochodzi do nadmiernego nagromadzenia gęstej wydzieliny. Ich zadaniem jest rozrzedzenie śluzu. Substancje mukolityczne działają na jego strukturę chemiczną wydzieliny i rozbijają wiązania w cząsteczkach. Dzięki temu zmniejsza się lepkość kataru zatokowego, a pacjent ma możliwość oczyszczania zatok.

Chociaż w tym artykule traktujemy mukolityki jako osobną kategorię leków na zatoki i katar, moglibyśmy przypisać je również do powyższej kategorii. Leki mukolityczne dostępne są w formie saszetek na zatoki, syropów doustnych, ale także tabletek i kapsułek. Warto jednak je różnicować, ponieważ działanie substancji czynnych, które najczęściej wchodzą ich skład, charakteryzuje się innym mechanizmem łagodzenia dolegliwości.

Najczęściej stosowane substancje mukolityczne w leczeniu zatkanych zatok to:

• acetylocysteina – rozkłada wiązania dwusiarczkowe w mucynie (głównym składniku śluzu). Oprócz działania mukolitycznego wykazuje także właściwości antyoksydacyjne, które pomagają neutralizować wolne rodniki powstające podczas procesu zapalnego;
• karbocysteina – działa poprzez modulację składu śluzu. W ten sposób wpływa na jego lepkość i gęstość. Ponadto zwiększa produkcję mniej lepkich składników wydzieliny;
• erdosteina – substancja, która w wyniku metabolizmu w organizmie przekształca się w aktywne związki o działaniu mukolitycznym. Dodatkowo wykazuje właściwości ochronne wobec śluzówki dróg oddechowych.

Mukolityki najlepiej sprawdzają się jako element terapii wspomagającej, w połączeniu z innymi metodami leczenia zapalenia zatok. Skuteczność preparatów wzrasta przy jednoczesnym nawilżaniu błony śluzowej nosa, na przykład za pomocą preparatów na bazie wody morskiej.

Leki mukolityczne na zatkane zatoki rozrzedzające wydzielinę

Mukolityczne leki na zatoki:

• ACC Optima – acetylocysteina 600 mg (w jednej tabletce musującej lub saszetce),
• Fluimucil – acetylocysteina 200 mg lub 600 mg (w zależności od dawki preparatu),
• Mukolina – karbocysteina 375 mg (w jednej kapsułce) lub 50 mg/ml (w syropie),
• Mucofluid – erdosteina 300 mg (w jednej kapsułce),
• Solmucol – karbocysteina 750 mg (w jednej saszetce).

Antybiotki w infekcjach bakteryjnych – leki na katar i zatoki

Antybiotyki stosuje się wyłącznie w przypadku bakteryjnego zapalenia zatok, które zostało potwierdzone przez lekarza na podstawie objawów lub badań diagnostycznych. Najczęściej przepisywane są amoksycylina lub jej połączenie z kwasem klawulanowym, które skutecznie eliminują bakterie odpowiedzialne za infekcję.

Terapia trwa zazwyczaj od 7 do 14 dni, a jej długość zależy od nasilenia infekcji i rodzaju zastosowanego leku. Niewłaściwe lub zbyt częste stosowanie antybiotyków może prowadzić do rozwoju oporności bakterii, dlatego należy zawsze stosować się do zaleceń lekarza.

Bibliografia

1. Bąk, J., Małyszek, M., Zawisza, N., Gibuła, E., Orzelska-Górka, J., & Kędzierska, E. (2019) Efedryna i pseudoefedryna-użycie medyczne i pozamedyczne. Badania i Rozwój Młodych Naukowców w Polsce, 27.
2. Rapiejko, P. (2018). Pacjent z ostrym zapaleniem zatok w aptece. Alergoprofil, 14(1), 3-9.
3. Zielińska, A. (2024). Ksylometazolina–właściwości i zastosowania. Lek w Polsce, 393(2), 35-38.
4. Będzichowska, A., & Kalicki, B. (2020). Aktualne zalecenia dotyczące leczenia zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych. Rola aksetylu cefuroksymu.
5. Mrówka-Kata, K., Kata, D., Namysłowski, G., Banert, K., Mrówka-Kata, P. N., & Namysłowski, P. (2010). Miejsce leków mukolitycznych w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 4, No. 1, pp. 59-64).
6. Jędrzejek, M., Pokorna-Kałwak, D., & Mastalerz-Migas, A. Praktyczne zastosowanie leków. (2019). Choroby układu oddechowego w POZ, 1, 14-19.
7. Krenke, R., Chorostowska-Wynimko, J., Dąbrowska, M., Bieńkowski, P., Arcimowicz, M., Grabczak, E. M., & Mastalerz-Migas, A. Management of cough in adults–recommendations for family physicians. Lekarz POZ, 4(6), 425-452.